Các thao tác nghị luận

Kiến thức cơ bản

Mã I-Khái niệm

1. Nêu ví dụ để chứng tỏ trong thực tế người ta hay nói đến từ “xử lý”. Từ các ví dụ, từ “xử lý” có nghĩa là gì?

Chỉ có một công việc.
Bạn thực hiện bao nhiêu động tác khi tập luyện?
Thực hiện động tác theo trình tự và yêu cầu kỹ thuật cụ thể.

Trả lời:

Ví dụ: bật máy tính – đóng cửa, bật tivi – tắt; Khởi động và lái xe máy; Ghép, quá trình làm đất cho cây trồng.

2. Thao tác lập luận với các kiểu thao tác khác có gì giống và khác nhau?

Trả lời:

Điểm giống nhau: Thao tác lập luận là một loại thao tác nên nó cũng bao gồm những quy định chặt chẽ về động tác, trình tự kĩ thuật và yêu cầu kĩ thuật.
Khác nhau: Trong thao tác lập luận, tất cả các động tác đều được thực hiện nhằm mục đích suy nghĩ, lập luận, tức là thuyết phục người đọc (người nghe) hiểu và tin vào ý kiến của mình.

III- Một số chức năng cụ thể của diễn ngôn

1, Ôn tập các hàm phân tích, tổng hợp, suy luận, quy nạp

a) Nhớ lại kiến thức đã học trong chương trình ngữ văn THCS để điền đúng từng từ: phân tích, tổng hợp, miêu tả, quy nạp theo mức độ thích hợp vào chỗ trống.

Trả lời:

Để điền đúng thứ tự:

Điền vào định nghĩa đầu tiên: tập hợp.
Định nghĩa thứ hai bổ sung cho từ: phân tích.
Một định nghĩa thứ ba điền vào từ: quy nạp.
Điền vào định nghĩa thứ tư: Miêu tả.

b) Trong lời tựa của “Trích đoạn diễn ca”, Hồng Đức Lượng có nhận xét: “Thơ văn vì nhiều lẽ không truyền khắp thiên hạ”. Tiếp theo, ông trình bày bốn lý do. Em thấy tác giả dùng phép phân tích hay miêu tả? Tại sao? Điểm của một lời giải thích (hoặc phân tích) như vậy là gì?

Dựa vào kết quả nghiên cứu trên, hãy nhận xét, đánh giá việc vận dụng thao tác nghị luận của Thân Nhân Trung trong Đệ tam khoa cử tiến sĩ khoa Nhâm Tuất (xem phần trong SGK).

Tham Khảo Thêm: Chi tiết công thức tính nguyên hàm từng phần cơ bản và nâng cao

Trả lời:

Tác giả đã sử dụng thao tác phân tích chứ không phải suy luận vì ở đây tác giả chia vấn đề cần xem xét thành 4 phần chứ không phải từ một tiền đề chung để giải thích các sự kiện. Một điều cụ thể hoặc sự kiện.
Việc tác giả sử dụng thao tác phân tích có tác dụng chia nhỏ một nhận định thành các khía cạnh, từ đó làm sáng tỏ nguyên nhân vì sao bài thơ không được truyền tụng trong suốt cuộc đời.

Nhận xét, đánh giá về cách sử dụng biện pháp tu từ của Nam Trung Thư:

Từ câu đầu tiên đến câu thứ hai, tác giả sử dụng thao tác phân tích để xem xét hai mặt của mối quan hệ giữa hiền tài và đất nước.
Từ hai câu đầu tiên đến câu thứ ba, tác giả chuyển từ quá trình phân tích sang quá trình suy luận. Dựa trên luận điểm “hiền tài là nguyên khí quốc gia”.

c. Kết luận của Hoàng Đức Lương (sách giáo khoa) có tính mô phạm hay thuyết phục, trích dẫn Bốn Lý Do Hạn Chế, như lời nói đầu của đoạn trích Điềm Thi Tập? Xét đoạn văn (SGK), cho biết giáo viên sử dụng hoạt động tổng hợp hay quy nạp? Tại sao?

Tác giả sử dụng một loạt các thao tác nhân tạo trong lời tựa của đoạn thơ để cô đọng những ý riêng lẻ thành một kết luận chung mang đầy đủ sức nặng của những luận điểm riêng lẻ trước đó.
Tác giả sử dụng một chức năng quy nạp bắt nguồn từ bài viết Hitch Generals. Nhiều ví dụ khác nhau được sử dụng để kết luận rằng “từ thời xa xưa, các tín đồ và liệt sĩ đã hy sinh mạng sống của mình cho đất nước.” trở nên đáng tin hơn, có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn đối với người nghe (người đọc) cả về lý trí và tình cảm.

Tham Khảo Thêm: Khái Niệm Oem Là Gì? Mở Khóa Oem Là Gì ? Mở Khóa Oem Là Gì, Cách Mở Như Thế Nào?

e. Các câu (SGK) sau đây đúng hay sai? Tại sao?

Thao tác suy diễn giúp chúng ta rút ra các sự kiện mới từ các sự kiện đã biết.
Quy luật cảm ứng luôn cho ta những kết quả chắc chắn và xác định
Tổng hợp không chỉ là phản đề của quá trình phân tích mà là sự tiếp nối và hoàn thiện của quá trình phân tích.

Trả lời:

Phát biểu thứ nhất đúng với tiền đề là lời giải thích phải đúng và lập luận trong lời giải thích phải đúng, và kết luận rút ra từ đó là không thể chối cãi, không thể bác bỏ hoặc không cần chứng minh.
Phát biểu thứ hai là không chính xác vì trừ khi quy nạp hoàn thành (không xem xét tất cả các trường hợp riêng lẻ), mối quan hệ giữa vị từ và kết luận là không chắc chắn, độ tin cậy của kết luận là không chắc chắn và lý thuyết vẫn còn phải chờ đợi. Bằng chứng thực tế.
Nhận định thứ ba đúng vì sau khi phân tích phải có quá trình tổng hợp, công việc tìm hiểu thực chất được thực hiện bằng cách xem xét một sự vật, hiện tượng mới.

2. Chức năng so sánh.

MỘT. Trong bài Lòng yêu nước của nhân dân ta (xem SGK), nêu những tấm gương cống hiến, hy sinh trong kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổng kết:

“Những nghĩa cử cao đẹp đó tuy khác nhau về hành động nhưng đều giống nhau ở lòng nhiệt thành yêu nước”.

Tác giả sử dụng cái gì? Liệu câu nhấn mạnh sự khác biệt hay giống nhau?

Trả lời:

GV sử dụng chức năng so sánh (so sánh tình cảm yêu nước của nhân dân ta xưa với niềm tin yêu nước của đồng bào ta ngày nay)
Một câu nhấn mạnh vấn đề thống nhất: “Những nghĩa cử cao đẹp đó tuy khác nhau về hành động nhưng giống nhau ở lòng yêu nước”.

Tham Khảo Thêm: Trang Chủ, Bệnh Viện Đa Khoa Hà Nội

b. Đoạn “Đối thoại so sánh đức trị thời Lý và nhà Lý” trong Thái sử Việt sử lược của Lư Văn Hủ (xem SGK) có cùng mục đích nhấn mạnh sự khác biệt (hay giống nhau) như đoạn văn trên không? Từ đó suy ra được bao nhiêu loại thao tác so sánh chính?

Trả lời:

Đoạn văn của sử gia Lữ Văn Hủ cũng có mục đích như đoạn văn trên, dùng phép so sánh để nhấn mạnh sự khác biệt, tương phản giữa Lý Thái Độ và Lỗ Tài Hán trên hai phương diện: “dẹp nội phản”, chống giặc ngoại xâm củng cố nước Việt ” và ” vinh quang trong sáng, nhân dân vui lòng phụng thờ, giữ vững vận nước, mang phúc lộc cho con cháu “.
Từ đó có thể suy ra: Hàm so sánh có hai loại chính là so sánh để nhận ra sự giống nhau và so sánh để nhận ra sự khác biệt.

c. Có người nghi ngờ hiệu quả của so sánh vì “mọi so sánh đều khập khiễng”. Bạn có đồng ý với ý kiến đó không? Tại sao? Chọn câu trả lời đúng (SGK).

Trả lời:

Trong so sánh, khái niệm “mọi sự so sánh đều khập khiễng” có lý khi chúng ta đặt vấn đề đối tượng được so sánh là giống hoàn toàn hay đối lập hoàn toàn. Nhưng không nên nghi ngờ tác dụng của so sánh, vì so sánh giúp nhận thức đối tượng rõ ràng, sâu sắc hơn.
Trong 4 cuốn sách giáo khoa, câu trả lời “Các đối tượng được so sánh phải hoàn toàn giống nhau hoặc hoàn toàn khác nhau” là không chính xác. Các câu còn lại đều đúng. Bởi vì để so sánh, các đối tượng phải liên quan đến nhau theo một cách nào đó. Việc so sánh cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, rõ ràng, có ý nghĩa để hiểu rõ bản chất của vấn đề (sự việc, sự việc). Các kết luận rút ra từ so sánh phải xác thực và mới mẻ.