Dàn ý cụ thể nghiên cứu và phân tích bài thơ Sóng – Quan điểm tình yêu của Xuân Quỳnh
I. Mở bài :
Sóng là bài thơ tình nổi tiếng của Xuân Quỳnh. Bài thơ được trích trong tập thơ Hoa dọc chiến hào ( 1968 ). Bài thơ này được in lại trong Tuyển tập thơ Nước Ta năm 1945 – 1985 của NXB Giáo dục đào tạo 1985. Bài thơ đã thể hiện một tâm hồn đắm say tha thiết và hồn nhiên, trong sáng, chung thủy và cao vời trong tình yêu của Xuân Quỳnh. Hay nói một cách khác, bài thơ đã thể hiện khá rõ quan điểm về tình yêu của Xuân Quỳnh .
II. Thân bài :
1. Nhà thơ mượn hình tượng “ Sóng ” để nói về tình yêu :
a ) Hình tượng “ Sóng ” :
“ Sóng ” là một hình tượng đẹp của vạn vật thiên nhiên. Các thi nhân thường mượn hình tượng sóng để diễn đạt những sắc thái tình cảm của mình. Sóng có khi gợi lên một nỗi buồn mênh mang bất tận, “ Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp ” – Huy Cận, có khi nó vừa gợi lên niềm vui, vừa gợi lên nỗi buồn “ Ta nghe ý sóng từ thơ bé – Một nửa tràn vui, nửa quặn đau ” – Huy Cận, có khi sóng là hình ảnh tượng trưng cho tình yêu ào ạt của người con trai :
Anh xin làm sóng biếc
Hôn bãi cát vàng em
Hôn thật khẽ, thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi
Đã hôn rồi hôn lại
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt
( Biển – Xuân Diệu )
Có khi sóng là nhân vật trung gian, ngàn cách giữa hai kẻ yêu nhau : “ Sắp gặp em rồi sóng lại đẩy xa thêm ” – Chế Lan Viên. Còn sóng trong bài thơ này củaa Xuân Quỳnh là hình tượng biểu lộ cho một tình yêu nồng nàn, dào dạt, thiết tha, cao vời, bền chắc và vĩnh hằng. Sóng và em trong bài thơ có mối quan hệ mật thiết với nhau. Sóng chính là hình tượng tình yêu của em – người con gái đang yêu nồng nàn, say đắm .
b ) Hai đối cực của sóng và cũng là hai hai đối cực của tình yêu : Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng đã mượn hình tượng sóng, chính là một hình tượng ẩn dụ để nói lên đặc thù của tình yêu. Mở đầu bài thơ, Xuân Quỳnh đã đưa ra hai đặc thù trái chiều của sóng :
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Thật vậy, những khi biển động, sóng trào lên một cách kinh hoàng, biển lặng thì sóng lại dịu êm và lặng lẽ. Hai đặc thù trái chiều này của sóng cũng chính là hai đặc thù trái chiều của tình yêu. Tình yêu cũng như sóng, có lúc khát khao cháy bỏng, mãnh liệt, ào ạt nhưng có lúc lại dịu êm, lặng lẽ, mơ màng đi vào chiều sâu của sự trân trọng, lòng nhớ thương mong đợi .
Ta nhận thấy ở đây tâm hồn đang yêu của nhà thơ đã tự nhận thức về những dịch chuyển khác thường của lòng mình và khát khao vượt ra khỏi những cái tầm thường nhỏ bé của tình yêu để tìm đến những niềm bát ngát, vô tận, vĩnh cửu giữa cuộc sống như con sóng kia từ những dòng sông eo hẹp, số lượng giới hạn bởi đôi bờ tìm về với biển cả bát ngát :
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
2. Nỗi nhớ trong tình yêu của Xuân Quỳnh :
Xuân Quỳnh nói nhiều đến nỗi nhớ của người con gái trước hình tượng sóng :
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên .
Nỗi nhớ của nhà thơ được khơi đi từ những cái cao quý, lớn lao mà không hề tủn mủn, tầm thường, li ti chút nào. Nhà thơ như muốn đi tìm căn nguyên của tình yêu, tìm ta nơi khởi đầu của sóng : “ Từ nơi nào sóng lên ” để tìm ra nơi khởi đầu của tình yêu, nhưng quy luật của sóng là quy luật của tự nhiên nên hoàn toàn có thể lý giải được, còn đi tìm căn nguyên của tình yêu và tìm câu giải đáp cho thật thỏa đáng thì thật là vô cùng khó khăn vất vả bởi tình yêu thuộc phạm trù tình cảm, mà chiều sâu lòng người và chiều sâu trái tim của mỗi con người làm thế nào hiểu hết được. Vì thế, trong tình yêu thì muôn đời có những câu hỏi mà ta không khi nào ta vấn đáp được : “ Vì sao ta yêu nhau ? ”, “ Khi nào ta yêu nhau ? ” cho nên vì thế nhà thơ cảm thấy lo ngại, thảng thốt :
Sóng bắt nguồn từ gió
Gió khởi đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau ?
“ Em cũng không biết nữa ”, câu thơ vừa tiềm ẩn một sự ngây thơ, hoảng sợ, vừa tiềm ẩn đôi chút bất lực của nhà thơ trước câu hỏi : “ Khi nào ta yêu nhau ? ”. Câu hỏi mà muôn đời những thế hệ thi nhân vẫn chưa vấn đáp được. Ngay cả Xuân Diệu, một nhà thơ được ca tụng là nhà thơ của tình yêu cũng đành bất lực :
Con nào cũng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
Đó chính là một niềm tin mãnh liệt vào một tình yêu chân chính, đích thực của Xuân Quỳnh. Thật vậy, một tình yêu chân chính, đích thực, cao quý sẽ giúp con người vượt qua bao sóng gió của cuộc sống để đưa “ thuyền yêu ” cập bến bờ niềm hạnh phúc, yêu thương. Và nó như thể một chân lí hiển nhiên :
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
Và cũng chính là từ sự khái quát ấy, niềm tin mãnh liệt ấy mà tình yêu ở đây không mang sắc tố vị kỉ, tầm thường, nhỏ hẹp mà thật lớn lao và hùng vĩ. Cái niềm niềm hạnh phúc riêng của nhà thơ như hòa chung vào cái niềm niềm hạnh phúc của cuộc sống to lớn, cái riêng sống sót trong cái chung bát ngát, to lớn ấy nên trở thành vĩnh cửu :
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
III. Kết bài :
Sóng là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Xuân Quỳnh. Bài thơ đã thể hiện một tình yêu tha thiết, trong sáng, thủy chung, hùng vĩ với bao nỗi nhớ thương, niềm khao khát, sự tin yêu đầy hy vọng và khát khao. Đó cũng chính là lòng yêu đời, yêu đời sống và là niềm tin vào những gì tốt đẹp của cuộc sống, sở dĩ có được một tình yêu như vậy là vì lúc này Xuân Quỳnh chưa gặp những nỗi đau, niềm xấu số trong tình yêu như sau này .
Bài nghiên cứu và phân tích bài thơ Sóng làm điển hình nổi bật ý niệm tình yêu
Viết về đề tài tình yêu nếu như nền thi ca Nga thế kỷ XIX có Puskin với Tôi yêu em bất hủ, thì Nước Ta ta cũng có Xuân Diệu và Xuân Quỳnh hai nhà thơ kĩ năng với những bài thơ tình xuất sắc. Có lẽ bởi tên của cả hai đều mang một chữ “ Xuân ” nên họ đều có những cảm hứng đặc biệt quan trọng với mùa xuân của cuộc sống, với mùa xuân tình yêu. Thế nhưng khác với hồn thơ cháy bỏng, nồng nàn và vội vã của Xuân Diệu, thì dáng thơ của Xuân Quỳnh lại nền nã, tế nhị, không có cái phần ngông cuồng, mãnh liệt như ông hoàng thơ tình. Xuân Quỳnh viết về nhiều đề tài, bà viết về tình yêu quê nhà quốc gia, viết về cách mạng, viết về cuộc sống. Nhưng chỉ khi viết về tình yêu đôi lứa thì ngòi bút của bà mới rực sáng hơn cả trong những tác phẩm với câu từ đơn thuần, nhưng tiềm ẩn những quan điểm mới lạ và vẻ đẹp trong sáng của tình yêu trong tâm hồn con người đặc biệt quan trọng là ở người phụ nữ. Tiêu biểu nhất cho những sáng tác về tình yêu ấy của bà phải kể đến bài thơ Sóng .
Sóng được viết vào năm 1967, trong một chuyến công tác làm việc của Xuân Quỳnh tại biển Diêm Điền, Tỉnh Thái Bình, khi ấy Xuân Quỳnh mới chỉ vừa 25 tuổi đời, là lứa tuổi mặn mà và tươi đẹp nhất của người phụ nữ. Thế nhưng bà cũng đã phải nếm trải sự đổ vỡ trong tình yêu, Xuân Quỳnh cũng từng có một mái ấm gia đình niềm hạnh phúc, một người chồng thương mến chiều chuộng hết lòng, nhưng có lẽ rằng sự xa cách về tâm hồn, và sự chăm chút quá tỉ mỉ của người đàn ông ấy khiến bà cảm thấy ngột ngạt và chán nản. Hôn nhân đổ vỡ, Xuân Quỳnh không cảm thấy thất bại hay buồn rầu và lại càng thấm thía và khao khát có được một tình yêu đích thực, sự đồng cảm giữa những con người cùng chí hướng. Khi đứng trước biển Diêm Điền, với những cơn sóng dạt dào, bà nghĩ về bóng hình người đàn ông trong định mệnh, để viết ra những vần thơ về tình yêu thật thâm thúy và chân thành .
Trong Sóng người ta thấy quan điểm về tình yêu của Xuân Quỳnh rất hay và rất độc lạ vừa mang đặc thù truyền thống cuội nguồn đằm thắm, thủy chung, lại cũng mang vẻ văn minh đầy khao khát và tự do .
“ Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể ”
Xuân Quỳnh lấy hình tượng sóng làm hóa thân cho tình yêu và cũng là nhân vật trữ tình “ em ” trong tác phẩm, đó là một phép ẩn dụ rất tinh xảo bộc lộ được những nét đậm cá tính của người phụ nữ trong tình yêu. Đứng trước tình yêu, nhân vật trữ tình bộc lộ được bản năng cùng đậm chất ngầu can đảm và mạnh mẽ, dữ thế chủ động và sự tự tin, để hòa mình vào với tình yêu bằng những cảm hứng trong thực tiễn “ kinh hoàng ”, “ ồn ào ” và sôi sục vô cùng. Từ đó ta nhận ra cái tôi cá thể can đảm và mạnh mẽ, luôn nỗ lực kiếm tìm niềm hạnh phúc đích thực trong tình yêu một cách tích cực, chứ không bị động chờ đón cái gọi là “ duyên phận ”. Nếu một dòng sông nhỏ nhoi chẳng thể cho ta một tình yêu ta cần, thì còn ngại ngần chi mà không sông pha biển lớn, tắm trong hàng ngàn cơn sóng tình yêu can đảm và mạnh mẽ và đầy kỳ vọng ? Tuy nhiên bên cạnh vẻ tân tiến, thì hình tượng sóng cũng gợi ra những vẻ đẹp rất truyền thống cuội nguồn của người phụ nữ Nước Ta trong việc thể hiện tình cảm ấy là sự “ dịu êm ” và “ lặng lẽ ”. Họ dùng chính sự êm ả dịu dàng, chính cái yên lặng ngại ngùng khi đứng trước tình nhân để thể hiện thứ tình cảm nồng nàn, e ấp trong lòng lâu nay. Khiến đối phương càng nhìn lại càng thấy lòng thêm xao xuyến, yêu thương cái vẻ đẹp đáng quý ấy ở người phụ nữ Á đông. Bên cạnh đó hình tượng “ sóng ” còn mang đến cho tất cả chúng ta những liên tưởng về những cung bậc cảm hứng trong tình yêu, đôi lúc là sự nồng nhiệt, cháy bỏng, là sự rung động can đảm và mạnh mẽ, nhưng tình yêu không phải là xúc nhất thời mà nó còn cần thêm sự ngọt ngào, đồng cảm giữa hai tâm hồn đồng điệu. Dẫu không nói thành lời, nhưng chỉ vài nét mặt, một nụ cười họ cũng biết được đối phương cần gì, và trở thành bến đỗ “ dịu êm ”, “ lặng lẽ ” trong cuộc sống của nhau .
“ Ôi con sóng thời xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ ”
Ở những vần thơ tiếp người ta lại thấy một vẻ đẹp khác trong tình yêu của người phụ nữ mà muôn đời nay vẫn được ca tụng ấy là đức tính thủy chung, son sắt trong tình yêu. Ngày xưa em dành trọn cho người thứ tình yêu vụng dại, thì khi ngày sau đến, thứ tình yêu ấy cũng lớn khôn, lại càng thêm tha thiết, chân thành, đằm thắm chứ chẳng một lần nhạt phai. Xuân Quỳnh đã đặt vào câu thơ hai dấu mốc thời hạn, “ thời xưa ” và “ ngày sau ”, tức là quá khứ và tương lai, vậy thì ở hiện tại đương nhiên cũng chẳng thoát khỏi sự chân thành, nhiệt huyết cùng với “ Nỗi khát vọng tình yêu / vẫn bồi hồi trong ngực trẻ ”. Dù là khi còn xuân sắc, trẻ dại, hay khi đã đứng tuổi, trung niên trải qua bao đắng cay trong cuộc sống, thì em muôn đời vẫn thế vẫn khao khát tình yêu, thứ bao đời khiến con người ta mê hồn níu giữ, thứ khiến cho trái tim “ bồi hồi trong ngực trẻ ”. Thứ khiến cho con người cảm thấy cuộc sống càng có thêm ý nghĩa, càng thêm yêu đời và muốn phấn đấu vì tương lai, muốn kiếm tìm cho mình một niềm niềm hạnh phúc tốt đẹp .
“ Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?
Sóng khởi nguồn từ gió
Gió khởi đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau ”
Có lẽ rằng khi yêu, ai cũng đều muốn lý giải rằng, tình yêu đôi ta mở màn từ đâu, từ khi nào, tại sao ta yêu nhau. Thế nhưng nếu tình yêu dễ lý giải như thế thì có lẽ rằng nền thơ ca về đề tài này đã sớm lụi tàn ý tưởng sáng tạo, bởi lẽ chưa một ai hoàn toàn có thể định nghĩa về tình yêu một cách toàn vẹn và đúng mực. Nó là tổng hòa của nhiều cung bậc cảm hứng, là món quà kì diệu mà tạo hóa đã ban tặng cho con người, là thứ tình cảm với muôn vàn cung bậc xúc cảm khiến người ta bước vào thiên đường, nhưng cũng có khi giày vò khiến tâm can ta đau nhói. Xuân Quỳnh nghĩ về mình và người ấy, nghĩ về nguồn gốc của tình yêu đôi lứa, nghĩ về biển và bà chợt nhận ra rằng định nghĩa tình yêu bằng lý trí là một việc làm không có ý nghĩa. Thay vì mãi quẩn quanh trong câu hỏi “ Khi nào ta yêu nhau ”, tại sao con người lại không dành phần tâm sức ấy để góp sức cho tình yêu của mình thêm nồng nàn thâm thúy, lắng nghe từng nhịp đập của đôi tim để cảm nhận thật rõ niềm niềm hạnh phúc quý giá lúc còn hoàn toàn có thể .
“ Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh – một phương ”
Sau những do dự những trăn trở về tình yêu, thì Xuân Quỳnh mở màn bước vào những nỗi nhớ, vốn là xúc cảm tầm cỡ trong thứ tình cảm vốn nhiều rối ren phức tạp này. Dẫu là “ dưới lòng sâu ” hay “ trên mặt nước ”, dẫu có là nơi nào đi chăng nữa thì tình yêu vẫn luôn đong đầy và toàn vẹn với những nỗi nhớ tha thiết xuyên khoảng trống và thời hạn. Nhớ đến độ “ ngày đêm không ngủ được ”, nhớ đến độ cả khi đã bước vào giấc ngủ êm đềm, mà hình bóng của tình nhân vẫn còn in đậm trong những giấc mơ triền miên không dứt. Nỗi nhớ ấy lại càng làm điển hình nổi bật đức tính thủy chung, son sắt của người phụ nữ trong tình yêu, khi mà đi khắp phương trời, hình bóng của người thương vẫn không khi nào rời khỏi tâm lý, tấm lòng yêu, trái tim yêu vẫn chỉ nhắc nhở về một thân ảnh duy nhất. Mà so với nữ sĩ ấy là người đàn ông nơi TP.HN thân yêu !
“ Ở ngoài kia đại dương
Trăm nghìn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ ”
Sau những nỗi nhớ tha thiết, chân thành Xuân Quỳnh đã thể hiện thêm những quan điểm khác trong tình yêu. Mà ở đây hình tượng sóng là đại diện thay mặt cho con người trong công cuộc tìm kiếm tình yêu, nhưng có phải khi nào người ta cũng thuận buồm xuôi gió, mà vẫn gặp phải nhiều trở ngại khó khăn vất vả để tìm được niềm hạnh phúc đích thực cho riêng mình. Ví như Xuân Quỳnh chính là cuộc hôn nhân gia đình đầu thất bại, nhưng chỉ cần người ta có kỳ vọng, không mất niềm tin vào tình yêu và cuộc sống, chuẩn bị sẵn sàng vượt qua mọi chông gai thử thách thì tin rằng sóng nào cũng tới bờ, người có tình ắt hẳn sẽ về với nhau. Và rồi Xuân Quỳnh cũng nhận thức được năm tháng đang dần trôi đi mà bản thân vẫn còn chơi vơi trên bước đường niềm hạnh phúc, dù bà năm đó mới chỉ 25 tuổi xuân. Điều này đã thôi thúc trong tâm hồn nữ sĩ những khao khát can đảm và mạnh mẽ về một tình yêu đích thực, khao khát được hòa tan vào biển lớn tình yêu vĩnh cửu, được sống hết mình một lần vì tình yêu cho khỏi uổng phí đời người .
Sóng là một bài thơ có cấu tứ đơn thuần, câu từ mộc mạc nhưng đã thể hiện được hết những tâm trạng của con người khi yêu, đặc biệt quan trọng ấy là tâm trạng của người phụ nữ. Cho tất cả chúng ta thấy những quan điểm rất tân tiến của Xuân Quỳnh trong tình yêu, khuyến khích người phụ nữ làm chủ cuộc sống mình, tự tin tìm kiếm niềm hạnh phúc. Đồng thời cũng luôn tôn trọng và giữ gìn những phẩm chất truyền thống lịch sử tốt đẹp, ấy là tấm lòng thủy chung, son sắt, sự êm ả dịu dàng, đồng cảm trong tình yêu lứa đôi muôn đời .
Không chỉ tập trung chuyên sâu vào sự mới lạ của tình yêu, bài thơ Sóng của thi sĩ Xuân Quỳnh còn mang nét dịu dàng êm ả của người phụ nữ, luôn khát khao một tình yêu bình dị, chân thực. Để làm rõ điều này, những em hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm thêm những đề văn nghiên cứu và phân tích bài Sóng hay, rực rỡ khác như Phân tích bài thơ Sóng để chứng tỏ Thơ Xuân Quỳnh in đậm vẻ đẹp êm ả dịu dàng, Vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu qua bài Sóng của Xuân Quỳnh, Tìm hiểu những phát minh sáng tạo thẩm mỹ và nghệ thuật của Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng, Phân tích hình tượng Sóng trong bài thơ cùng tên và cảm nhận về tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu, …
