Nhắc đến những “tay luyện” thần kỳ môn Toán, không thể không đề cập đến TS. TRẦN NAM DŨNG – cao thủ trong các cao thủ luyện thi học sinh giỏi ở các kỳ thi quốc gia và quốc tế. Tại sao không dành chút thời gian tìm hiểu về “cao nhân” này để tầm sư học đạo nhỉ!?

Lí lịch trích ngang TS. TRẦN NAM DŨNG:

–       Xuất thân: Học sinh chuyên Toán – Trường Trung học Phan Châu Trinh (Đà Nẵng).

–       Thành tích phổ thông: Giải Nhì Toán quốc tế năm 1983 tại Paris, rồi sang Nga làm sinh viên và nghiên cứu sinh tại Đại học Tổng hợp Matxkva mang tên Lomonosov (Moskovskij Gosudarstvennyj Universitet: MGU)

–       Học vị: Tiến sĩ, Chuyên ngành Toán – Tin. Công tác tại Đại học Khoa học Tự nhiên Tp.HCM.

–       Kinh nghiệm giảng dạy:  Trên 30 năm. Huấn luyện viên trưởng đội tuyển Toán trường Phổ thông Năng khiếu (1997 – 2003)

–       Thành tích: Được nhiều bằng khen của Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, TW Đoàn, Bộ trưởng Bộ GD, Chủ tịch UBND Tp.HCM, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam – ĐN, Giám đốc ĐH Quốc gia, Hiệu trưởng trường ĐHTH Quốc gia Matxcova, Hiệu trưởng trường ĐH KHT…

–       Từng đào tạo ra các tên tuổi như:

Có một người thầy “ tử vì đạo … toán ”, nhưng lại rất mê văn chương, và có hẳn một “ thư viện sách ” cho học trò tại nhà riêng, đó là tiến sỹ Trần Nam Dũng – huy chương bạc Olympic quốc tế năm 1983 – tiến sỹ toán xuất sắc của ĐH Tổng hợp Lomonosov, Nga, khi còn rất trẻ, anh tự nhận vào mình nghĩa vụ và trách nhiệm thiết kế xây dựng hội đồng toán học với những hoạt động giải trí mạng, trại hè lý thú, nhằm mục đích khơi gợi và nuôi dưỡng tình yêu toán học cho giới trẻ .

Khi được hỏi nguyên do tại sao thầy chọn nghề giáo với đồng lương rất ít thay vì ở lại Moscow thao tác, thầy vui tươi vấn đáp ” Nếu đó không là niềm vui, niềm đam mê do chính học trò mang lại thì tôi không hề đứng vững như ngày ngày hôm nay ” .

Luôn tích cực với những hoạt động vì cộng đồng của anh hình thành do đâu? Nhờ đâu một nhà toán học như anh lại rất giỏi… thu phục nhân tâm?

Hồi nhỏ, tôi tiếp xúc kém cỏi lắm, nhờ những năm tháng học ở Nga, tôi thấy mình can đảm và mạnh mẽ hơn, quậy hơn, và trở thành chỉ huy người trẻ tuổi từ thời còn rất trẻ. Say mê công tác làm việc hội đồng, làm báo, in sách, tham gia những phần thưởng văn nghệ, tôi cũng rất mê triết học. Toán học và triết học gần nhau ở sự ngặt nghèo, tính quy luật .

Trở về nước, khởi nghiệp với nhiều vai trò tại FPT, từ lập trình viên, biên tập viên mạng Trí tuệ Nước Ta, đến trưởng phòng nhân sự … FPT đã giúp tôi những kinh nghiệm tay nghề khi thiết kế xây dựng hội đồng mạng cho những người yêu toán. Thời chưa có internet, mạng Trí tuệ Nước Ta đã lôi cuốn hơn 10 ngàn thành viên, trong đó có nhiều hội đồng con như Hội những người thức khuya, Hội sinh viên kinh tế tài chính, Cảm xúc Nga … FPT giúp tôi tăng trưởng nhiều kiến thức và kỹ năng xã hội để tổ chức triển khai những hoạt động giải trí lôi cuốn nhân tài. Trại hè toán học tại Huế vừa mới qua được tổ chức triển khai bằng nhiều nguồn lực của xã hội, được thiết kế xây dựng trên cơ sở niềm tin của mọi người vào chính tôi. Sử dụng sức mạnh hội đồng để ship hàng hội đồng, cần nhất phải giữ được uy tín, sự trong sáng. Nếu vụ lợi thì mọi người sẽ lập tức quay sống lưng .

Là người trực tiếp đào tạo các lớp năng khiếu, giúp nhiều em đoạt giải cao, anh suy nghĩ như thế nào về “quy trình sản xuất” những “thần đồng” toán học hiện nay của Việt Nam?

Tôi luôn nỗ lực dạy học trò sự trung thực, quả cảm, dám nhận mình là ai, không tự huyễn hoặc nhưng cũng không quá tự ti .

Việt Nam có phong trào học toán sôi động từ nhiều năm nay nhờ các kỳ thi học sinh giỏi các cấp ở miền Bắc và những lớp chuyên toán ở miền Nam, đặc biệt các kỳ thi Olympic, tạo ra nhiều thế hệ vinh danh cho ngành toán học. Tuy nhiên, các em cũng sẽ bị mất nhiều thời gian và sự tập trung, ảnh hưởng đến các môn học khác. Nhiều em chuẩn bị tâm lý không tốt và “quá máu” nên khi thất bại thì hụt hẫng, đánh mất động lực học tập. Hiện nay, việc sản sinh các “thần đồng” chủ yếu là nhờ tầng tầng lớp lớp các kỳ thi, nhưng sự thiếu trung thực trong thi cử, thiếu cẩn trọng, không nâng niu học trò đang làm hoen ố giáo dục. Những kỳ thi được thiết kế không vì mục đích của học trò mà vì bệnh thành tích của người lớn đã làm mất đi niềm vui của các em. Phải có cách nào đó để tạo sân chơi công bằng, bình đẳng cho các em. 

Để nuôi dưỡng tình yêu toán học, đừng khi nào nhìn cái đích gần. Học toán để biết toán, thích toán, chứ không phải để trở thành “ gà chọi ”. Chúng ta phải có cái nhìn tỉnh táo hơn cho tương lai của những thần đồng. Đào tạo nhân tài để những em có nền tảng đi vào nhiều ngành khác như thiên văn học, công nghệ sinh học, thuỷ lợi, trắc địa … những ngành rất cần người giỏi toán, chứ không phải huấn luyện và đào tạo người đoạt giải, “ thợ ” giải toán. Đây là yếu tố không riêng gì của Nước Ta mà cả quốc tế. Không phải không có lý khi có quan điểm cho rằng nên bỏ thi học viên giỏi. Đôi khi phải đập tan một mạng lưới hệ thống cũ, còn nửa nạc nửa mỡ sẽ loạn hết. Tôi luôn kiên trì với việc dạy sự trung thực, hướng đến mục tiêu xa cho những em là thành đạt trong đời sống, góp phần cho xã hội. Quan trọng nhất với một con người là biết tự nuôi sống bản thân, và làm được điều gì đó để lại cho đời .

Theo anh, điểm yếu nhất trong việc dạy, học toán hiện nay là gì? Câu chuyện cải cách giáo dục có khiến anh suy nghĩ nhiều không?

Có những nguyên do xuất phát từ người thầy, có nguyên do xuất phát từ mạng lưới hệ thống. Về mạng lưới hệ thống, chương trình gò bó là một trong những nguyên do chính khiến thầy bắt buộc phải giảng hết bài, còn với những lớp năng khiếu sở trường, tôi chỉ dạy giải pháp tư duy, những em phải tự đọc sách, nghiên cứu và điều tra. Thứ hai, thù lao cho giảng viên quá thấp, với số tiền góp vốn đầu tư một bài giảng thấp như vậy làm thế nào ép người ta được. Không đủ sống, họ phải tìm cách chạy sô, làm thế nào có điều kiện kèm theo để tâm lý soạn bài, trao đổi với người khác để bổ trợ kỹ năng và kiến thức. Mặt khác, do trình độ của người thầy chưa đủ, nên đa phần dạy theo kiểu đơn thuần, rập khuôn, có người còn không hiểu điều mình dạy, thì làm thế nào dạy được học trò. Những năm sau giải phóng, điểm vào ĐH sư phạm rất thấp. Những người đó hiện lại đang là thế hệ đàn anh, đàn chị. Khi chương trình biến hóa, họ không theo kịp, nhưng vẫn bám trường, rất dị ứng với những cái mới .

Việc dạy học sinh giỏi toán rất kén thầy, vì rất khó để tìm ra người giải những bài toán không mẫu mực. Người thầy phải biết nói những yếu tố phức tạp bằng ngôn từ rất đơn thuần. Để hoàn toàn có thể đổi khác cách dạy, tôi rất chú trọng đến việc huấn luyện và đào tạo lớp trẻ. Tôi biết nhiều giáo viên trẻ tận tâm, có nhiều cái mới, nhưng nhiều lúc cũng bị “ đì ”. Bằng những buổi luận bàn, những khoá tu dưỡng hè, những buổi trò chuyện với những nhà toán học nổi tiếng của Nước Ta như Ngô Bảo Châu, Hà Huy Khoái, Nguyễn Tiến Dũng … tôi muốn truyền cho thầy và trò ngọn lửa, kỳ vọng sẽ tạo ra những cú hích, tạo niềm tin về con đường chung, đừng chùn chân, đừng sợ khó. Tạo ra những lớp trẻ giỏi, năng động, mới hoàn toàn có thể biến hóa được giáo dục .

Anh có đau đớn nhiều không khi tình thầy trò hiện nay đang bị tổn thương nghiêm trọng? Theo anh, làm thế nào để khôi phục lại tinh thần “tôn sư trọng đạo” đã có từ ngàn xưa?

Theo tôi ý thức tôn sư trọng đạo vẫn ngấm trong máu thịt mỗi người Nước Ta. Và yếu tố trước hết đôi lúc lại ở người thầy. Muốn được học viên tôn trọng như một người thầy, trước hết mình phải trọng đạo. Tôi luôn nghĩ về những thầy cô của mình với niềm tin yêu và kính trọng, bởi họ xứng danh với sự kính trọng đó. Khi trở thành một nhà giáo, tôi luôn nỗ lực giữ trọn đạo làm thầy : yêu thương, hết lòng vì học trò, cư xử đúng mực và nếu có thiên vị ai đó cũng giữ đúng mực. Tôi luôn nỗ lực dạy học trò sự trung thực, quả cảm, dám nhận mình là ai, không tự huyễn hoặc nhưng cũng không quá tự ti .

Động lực nào khiến anh nỗ lực quên mình như thế để gầy dựng cộng đồng toán học?

Phong trào toán học ở miền Nam mấy năm gần đây ít ai chú ý tới và chắc như đinh sẽ xuống dần nếu mọi người không cùng nhau chăm chút. Là người thân mật học trò, tôi cảm nhận rất rõ niềm đam mê toán học, sự khát khao học hỏi của những em. Khát khao đó thôi thúc tôi phải lao vào, và tôi biết, nếu chỉ một mình thì dù có phân thân như Tôn Ngộ Không cũng không hề làm được, phải lôi kéo mọi người, đặc biệt quan trọng những bạn trẻ, những giáo viên bằng sự nhiệt tình của mình. Tôi rất vui là sau năm năm, miền Nam đã kiến thiết xây dựng được một lớp trẻ tận tâm từ Đà Lạt, Nha Trang, Quảng Nam, TP. Đà Nẵng, Bình Phước … không khí học toán ngày càng ấm lên, sáng hơn. Thật vui khi nhìn thấy càng nhiều bạn trẻ, càng nhiều thầy giáo khởi đầu lây nhiễm một chút ít niềm tin của mình, biết san sẻ nhiều hơn cho hội đồng toán học .

Là người tôn trọng sự khác biệt, cá tính của người khác, nhất là học trò, chấp nhận tranh cãi và sẵn sàng nhận trước các em, phẩm chất mà anh tôn trọng nhất khi nhìn nhận về một con người?

Những kỳ thi được phong cách thiết kế không vì mục tiêu của học trò mà vì bệnh thành tích của người lớn đã làm mất đi niềm vui của những em

Cuộc sống đa dạng lắm, mình phải có thái độ trân trọng trong cách tiếp cận với từng con người. Khi đánh giá một con người, trước hết tôi nhìn vào những điều anh ta làm được trước, sau đó mới để ý đến những điều anh ta không làm được, hay những điểu xấu, điểm yếu. Có lẽ vì vậy mà tôi gần như không có kẻ thù. Với mỗi người, tôi hầu như đều học được điều gì đó. Tôi chỉ không thích những người bàng bạc, nhàn nhạt. Nhưng thực ra thì “nào có ai tẻ nhạt ở trên đời, mỗi số phận chứa một điều cao cả”. 

Với riêng mình, anh có gặp phải bài toán nào của cuộc sống chưa có lời giải?

Cũng có những đổ vỡ, nhưng về toàn diện và tổng thể cuộc sống tôi khá phẳng phiu, luôn nhận được sự tương hỗ, giúp sức. Công việc có những lúc buộc mình phải lựa chọn, và không phải khi nào cũng có được lựa chọn tốt nhất. Nhưng tôi nghiệm ra rằng khi trao việc, nếu người nào tin cậy tôi, tôi sẽ làm rất tốt, còn vừa giao việc mà vừa thủ thế, tôi bị ức chế lắm. Năm 2001, khi con trai tròn một tuổi, dù nợ đầm đìa, nhưng hai vợ chồng vẫn quyết định hành động đi Nga chơi hai tuần. Tôi sống tự do, biết sức mình sẽ làm được, chẳng có yếu tố gì. Tôi không khi nào đặt nặng tiềm năng kiếm tiền. Nếu muốn kiếm tiền thì nhanh nhất là dạy luyện thi ĐH, nhưng tôi không hề “ sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi ”. Tôi chỉ nhận dạy những em năng khiếu sở trường, đó là niềm vui, là đam mê của mình, giúp những em có thêm niềm tin trong sự lựa chọn. Thứ bảy, chủ nhật lẽ ra phải ở nhà, nhưng tôi cứ lao vào những việc bao đồng, rất may là vợ tôi san sẻ với đam mê và ủng hộ tôi nhiều .

Đâu là kim chỉ nam cho mọi hành động sống của anh? Anh đã tìm thấy điều đó qua trải nghiệm nào? Những biến cố nào của cuộc sống giúp anh thấu hiểu và chiêm nghiệm sâu sắc về triết lý ấy?

Tôi luôn sống bằng tình yêu và niềm tin. Khi làm một điều gì đó bằng tình yêu, người ta luôn đạt được hiệu suất cao cao nhất. Với tình yêu và niềm tin, tôi sẽ không chùn bước trước khó khăn vất vả, vấp ngã và ngay cả sự phản bội. Tôi tin vào sức mạnh cảm hoá của tình yêu. Tôi nghĩ hãy góp sức cho cuộc sống và cuộc sống sẽ trả lại cho bạn điều mà bạn xứng danh được nhận. Điều này tôi học ở ba tôi, một chiến sỹ tình nguyện quân chiến đấu trên mặt trận Hạ Lào, sau đó lại góp sức cho sự nghiệp giáo dục những cán bộ nguồn cho nước bạn Lào. Cả cuộc sống ông đã góp sức tổ quốc, cho những người bạn Lào yêu quý. Và đáp lại là sự yêu thương, quý trọng của bè bạn …

Thế đấy, tôi nghĩ ý nghĩa của đời sống chính là sự sống sót của mình trong lòng mọi người .

Với niềm đam mê, niềm hạnh phúc ấy, thầy Trần Nam Dũng đang gấp rút chuẩn bị cho một khóa học hết sức đặc biệt:

LUYỆN THI VÀO LỚP 10 MÔN TOÁN THEO PP HÀM THỤ TOÁN HỌC 2.0